Tế bào gốc là gì?
Cơ thể con người có rất nhiều loại tế bào cần thiết cho sức khoẻ hàng ngày. Những tế bào này giúp cho cơ thể hoạt động bình thường, bao gồm nhịp đập của tim, suy nghĩ của não, thận làm sạch máu, và sự thay đổi tế bào mới cho da…Chức năng đặc biệt cuả tế bào gốc là tạo ra toàn bộ những loại tế bào khác trong cơ thể. Tế bào gốc là nhà cung cấp của tế bào mới. Khi tế bào gốc phân ra, nó có thể làm ra thêm tế bào gốc mới, hoặc làm ra những loại tế bào khác. Ví dụ, tế bào gốc của da có thể làm ra thêm những tế bào gốc mới của da, hoặc tạo ra những tế bào với những chức năng đặc biệt, như là giúp cho sắc tố cuả da.
Tại sao tế bào gốc quan trọng cho sức khỏe?
Khi chúng ta bị thương hoặc bị bệnh, tế bào trong cơ thể cuả chúng ta cũng sẽ bị thương hoặc chết. Khi như vậy, tế bào gốc bắt đầu hoạt động. Công việc của tế bào gốc gồm sửa chữa những tế bào bị thương và thay tế bào mới vào chỗ những tế bào chết. Đây là cách mà tế bào gốc giữ cơ thể khỏe mạnh và chống thoái hoá không bình thường.
Tế bào gốc có những loại nào?
Tế bào gốc có rất nhiều loại khác nhau. Những nhà khoa học nghĩ rằng mỗi bộ phận trong cơ thể có một loại tế bào gốc riêng. Ví dụ, máu được làm từ tế bào gốc cuả máu (tế bào tạo máu). Tuy nhiên, tế bào gốc đã suất hiện vào những giây đoạn phát triển đầu tiên của con người, và khi những nhà khoa học cấy tạo ra tế bào này, tế bào được mang tên “phôi tế bào gốc”. Nguyên nhân mà những nhà khoa học phấn khởi về phôi tế bào gốc là vì bẩm sinh, phôi tế bào gốc tạo ra toàn bộ những cơ quan cuả cơ thể con người trong lúc phát triển. Không giống như tế bào gốc cuả người lớn, nhà khoa học có thể khiến các phôi tế bào gốc để trở thành gần như tất cả các loại tế bào khác trong cơ thể con người. Ví dụ, trong lúc tế bào tạo máu chỉ có thể làm ra máu, phôi tế bào gốc có thể làm ra máu, xương, da, não, vv…Ngoài ra, phôi tế bào gốc đã được lập trình chức năng tạo ra mô và cơ quan con người, còn tế bào gốc cuả người lớn không có. Như vậy có nghĩa là phôi tế bào gốc có nhiều khả năng tự nhiên để sửa chữa những cơ quan bị bệnh. Phôi tế bào gốc được làm từ những phôi thai dư từ chương trình điều trị khả năng sinh sản, và những phôi tai này chỉ mới có vài ngày tuổi và được cấy tạo trên dĩa trong phòng thí nghiệm. Nếu không dùng tới, những phôi tai này cũng sẽ bị vứt đi.
Tế bào gốc vạn năng cảm ứng (iPS) là gì?
Những nhà khoa học và bác sĩ rất phấn khởi về loại tế bào gốc mới gọi là tế bào gốc vạn năng cảm ứng (iPS). Lý do mà họ phấn khởi là vì tế bào iPS có gần tất cả những chức năng cuả phôi tế bào gốc, nhưng không có phải tạo ra từ phôi thai. Vì vậy sẽ không có những vấn đề về đạo đức với tế bào iPS. Ngoài ra, tế bào iPS được làm từ những tế bào thường cuả bệnh nhân và sẽ không bị cơ thể cuả họ từ chối, một vấn đề rất quan trọng khi cấy tế bào gốc vào bệnh nhân.
Tương lai cuả tế bào gốc và những thay đổi trong cách chữa bệnh sử dụng tế bào gốc.
Bởi vì bản chất cuả tế bào gốc là thay những tế bào bệnh hoặc chết, những nhà khoa học đã tìm ra cách sử dụng tế bào gốc trong cách điều trị cho bệnh nhân với nhiều loại bệnh khác nhau. Quan niệm ở đây là khi người bệnh được cho tế bào gốc, hoặc tế bào mới làm từ tế bào gốc, khả năng sửa chữa cuả tế bào gốc có thể làm cho bệnh nhân khoẻ mạnh lại. Ví dụ, nếu bệnh nhân bị đau tim, mục tiêu khi điều trị bệnh nhân với tế bào gốc là những tế bào gốc cấy vào sẽ sửa chữa sự thiệt hại cuả trái tim. Những tế bào gốc mà cơ thể có tự nhiên chỉ có khả năng sửa chữa hạn chế. Khi nói về bệnh đau tim, tế bào gốc cuả tim không có thể sửa chữa thiệt hại, nhưng hàng triệu tế bào gốc cấy vào sẽ hiệu nghiệm hơn. Vì thế, khi tế bào gốc được cấy vào bệnh nhân, chúng ta làm tăng khả năng sửa chữa cuả cơ thể hơn bình thường. Một vài sự khó khăn với điều trị bằng tế bào gốc gồm có sự an toàn (tế bào gốc có thể gây ra bướu), và bị cơ thể từ chối. Mặc dù như vậy, tế bào gốc sẽ thay đổi y khoa, và có thể trong chỉ một hoặc hai thập kỷ, chúng ta sẽ biết một người nào đó, hoặc có thể ngay cả bản thân mình, có cấy ghép tế bào gốc. Tế bào gốc giữ lời ước hẹn chữa nhiều bệnh khác nhau, gồm có ung thư, bệnh tim, bệnh Parkinson, đa xơ cứng, đột quỵ, bệnh Huntington, bị thương tuỷ sống…
Hiện giờ có phương pháp điều trị sử dụng tế bào gốc nào, và tại sao bác sĩ khuyên chúng ta nên cẩn thận khi đắn đo những phương pháp này?
Hiện giờ chỉ có một vài cách ghép tế bào gốc an toàn và hiệu quả mà đã được chứng minh bởi các nhà khoa học. Một ví dụ là cấy ghép tuỷ xương. Tuy vậy vẫn có rất nhiều phương pháp điều trị dùng tế bào gốc chưa được chứng minh bởi khoa học mà vẫn được quản cáo và sử dụng vòng quanh thế giới. Những phương pháp chữa trị này có nhiều sự chú ý cuả phương tiện truyền thông, khi danh nhân điện ảnh và những người chơi thể thao nổi tiếng dùng ̣đến. Bác sĩ và các nhà khoa học khuyên chúng ta nên cẩn thận khi sử dụng những phương pháp này là vì họ không biết rõ nếu những phương pháp này có hiệu nghiệm hoặc có an toàn hay không. Trong quá khứ, bệnh nhân đã chế̉t từ những phương pháp này. Tuy là chúng ta nên biết đến toàn bộ những phương pháp khác nhau khi bị bệnh khó trị, những loại phương pháp này chỉ nên được dùng tới khi là sự lựa chọn cuối cùng và sau khi nói chuyện với bác sĩ.
Translated by Bao Chau Nguyen (thanks!)
